آلیس در سرزمین عجایب پس از ۱۵۰ سال
چرا داستان‌های فانتزی در مورد دختران فراتر از زمان پیش می‌روند؟
۱۵۰ سال از انتشار مهم‌ترین اثر ادبیات کودکان و یکی از اثرگذارترین کتاب‌های دوران، توسط استاد دانشکده ریاضیات آکسفورد می‌گذرد. ریشه ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب در داستانی نهفته است که چارلز داجسون برای آلیس لیدل ۱۰ ساله و دو خواهر او در حین پارو زدن در امتداد رودخانه تایمز در سال ۱۸۶۲ تعریف کرده است، و حالا این داستان برای همگان شناخته شده است. آنچه که کمتر از این داستان درک شده، آن است که چرا این داستان به معیار فرهنگی دیرپایی در سراسر جهان تبدیل شده است. از اینجا (+) می‌توانید کتاب صوتی این اثر را دریافت کنید.
بسیاری از داستان‌های محبوب، در ساختار اصلی یک قهرمان مرد خلاصه میشوند که تلاش و جستجویی را آغاز می‌کند. در سال ۱۹۴۹، جوزف کمپبل ویژگی‌های مشترک ” سفر قهرمان” را توصیف کرد که در داستان‌هایی چون بودا و عیسی و لوک اسکای واکر مشهود است.
علیرغم سیطره داستان‌های قهرمانی مردان، داستان‌های نمادین بسیاری از دختران خردسال وجود دارد که در دنیایی خیالی و رویا مانند سفر می‌کنند و این دنیای خیالی، پدیده‌ای است که در سراسر داستان ادامه دارد. دوروتی گیل از داستان جادوگر شهر اُز نیز همانند آلیس همه جا حاضر، برای خود حیاتی فراتر از کتاب‌های ال. فرانک باوم به دست آورده است. سفر یتیم کانزاس به اُز از طریق فیلم MGM با بازی جودی گارلند بهتر شناخته شده است. این فیلم، سفر دوروتی را به سفر رویا مانند آلیس تبدیل کرده است که از ضربه ناشی از طوفان به سرش الهام گرفته است.
داستان‌های آلیس، دوروتی، و بیشتر قهرمانان دختر اخیر در فانتزی‌های محبوب، مانند رویارویی سارا با پادشاه جن در فیلم دخمه پرپیچ و خم (لابیرنت) سال ۱۹۸۶، به شدت متاثر از افسانه‌ها هستند. کمپبل بعدها اذعان کرد که او نیز به منظور ارائه‌ی جلوه‌ی قهرمانی زنان در داستان قهرمان هزار چهره “باید به افسانه روی می‌آورد”.
ربکا-آن دو روزاریا، به عنوان محقق افسانه در کل اثر خود شرح می‌دهد که موضوع اغلب افسانه‌ها در مورد دخترانی در آستانه بلوغ و ازدواج است. با این حال، آلیس و دوروتی، در تجسم کتاب اصلی، هر دو دختران نوباوه‌ای هستند: آلیس فقط هفت سال دارد و گمان می‌رود که دوروتی نیز هشت ساله باشد. کارول به وضوح مجذوب دختران خردسالی بود که اغلب از آنها در ژست های صحنهای عکس می‌گرفت.
سنین خردسالی آلیس و دوروتی، آنها را از دخالت در موقعیت عاشقانه رها می‌کند. در داستان‌های دخترانه اوایل قرن بیستم، رایج بود که قهرمانان مونث ماجراجو در صفحات پایانی رمان بطور شتابزده‌ای نامزد کنند. اما مهم‌تر آنکه، دخترانی چون آلیس و دوروتی، مرز گذرایی را بین کودکی و بزرگسالی اشغال می‌کنند. به نظر می‌رسد قرار گرفتن در این حالت گذرا، آنها را در عبور از مرزهای بین فانتزی و واقعیت سازگارتر می‌کند.
چنین توانایی برای عبور از مرزهای فانتزی و واقعیت معمولا از دو نوع تصور بوجود آمده است: اول، ترکیبی از حدسیات منفی در مورد کودکان و زنان به عنوان افرادی که در مقایسه با بزرگسالان و مردان منطق کمتری دارند؛ و دوم، این تفکر که دختران باهوش‌تر و همدل‌تر هستند. حال این توانایی از کدامیک از این تصورات نشات گرفته باشد، خود موضوعی قابل بحث است.
آنچه روشن است، این است که قهرمانان دختر نسبت به شخصیت‌های مردِ در “سفر قهرمان”، مسیرهای مختلفی را انتخاب می‌کنند. حتی در ادبیات خیالی، که هر چیزی در آن ممکن است، تبعیضات جنسیتی روشنی در مورد قهرمانان وجود دارد.
همانطور که لنیس پریتر، استاد دانشگاه دیکین، در مکالمه‌ی مهم علمی در مورد این موضوع اشاره کرد، تلاش و جستجوی قهرمانان زن در خیال، شامل تلاشی درونی است که در صحنهای خواب‌نما رخ می‌دهد. در مقابل، قهرمانان مذکر وارد جهان ظاهرا خیالی میشوند و چنان تصور می‌شود که ماجراهای آنها در فضای داستان “واقعی” است.
ماجراهای رویایی آلیس با برخی از علایق و نگرانی‌های او در عالم بیداری ارتباط دارد. همانطور که در متن کارول آمده، و فیلم اقتباسی تیم برتون به وضوح نشان می‌دهد، سرزمین عجایب مکانی کاملا خیالی است. آلیس به عنوان یک کودک از کابو‌س‌هایی در مورد سرزمین عجایب رنج می‌برد، و پدرش به او یادآوری می‌کند که رویاها نمی‌توانند به او آسیب رسانند و او “همیشه می‌تواند از خواب بیدار شود”.
فیلم MGM اُز، سفر دوروتی را به واسطه‌ی فیلمبرداری از بازیگران یکسان در نقش‌هایی در کانزاسِ قهوه‌ای قرمز و شهر رنگارنگ اُز به رویا تغییر می‌دهد. هانک مزرعه‌دار، هیکوری و زیک در نقش‌های مترسک، آدم آهنی و شیر بزدل ظاهر میشوند، در حالی که آلمیرا گالچ همسایه نشان می‌دهد که تمام کسانی که از سگ متنفرند، حتما باید جادوگران سبز پوست باشند.
شخصیت‌های دختر به عنوان جستجوگران تنها، آسیب‌پذیرترین و از لحاظ جسمی، ضعیف‌ترین شخصیت‌ها هستند. علیرغم ناتوانی این شخصیت‌ها از نظر معمولی، قهرمانان مونثی مانند آلیس و دوروتی قادرند از خطراتی که توسط مردم و موجودات فراطبیعی برایشان پیش می‌آید، جان سالم به در ببرند. موجودات ماورایی (از جمله ماموران بزرگسالان و فرمانده سحر و جادو) دارای نقاط قوتی هستند که آلیس و دوروتی از آنها محرومند.
زندگی آلیس و دوروتی علاوه بر کتاب‌های اصلی خود، نوشته کارول و باوم، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری فرهنگی در داستان‌هایی هستند که به موضوع آسیب پذیرترین افراد می‌پردازند. آلیس و دوروتی شگفت‌انگیزترین سفرها را تجربه می‌کنند و در این سفرها بر بالاترین نوع اقتدار و قدرت، از ملکه گرفته تا جادوگران، پیروز میشوند.
داستان‌هایی با موضوع دخترانی که اغلب به دلیل سن و جنسیت خود نادیده گرفته میشوند، مطمئنا در تمام جهان شناخته شده هستند. با این وجود، احتمالاتی را تصور کنید که در آن، شخصیت‌های دختر نمادین در پایان ماجراهای خود از خواب “بیدار” نمیشدند!
منبع: +
نظرات بسته شده است.