احمد شاملو؛ فرمانروای دنیای عجیب و غریب خودش
احمد شاملو (1379-1304)، متخلص به الف.بامداد شاعر، پژوهشگر و مترجم ایرانی است. شهرت اصلی احمد شاملو به خاطر شعرهای اوست که شامل اشعار نو و برخی قالب های کهن نظیر قصیده و نیز ترانه های عامیانه است.
در این مقاله با نوار همراه شوید تا احمد شاملو و آثارش را به طور کامل بشناسید.
سبک شعری احمد شاملو
احمد شاملو درباره خودش میگوید: «آثار من خود، بیوگرافی کامل است. من به این حقیقت معتقدم که شعر، برداشتهایی از زندگی نیست، بلکه یک سره خود زندگی است.»
شاملو شاعری دردآشنا با ذهنی جستوجوگر و ناآرام، روحیهای نقادانه و انقلابی با اشعاری سرشار از احساس و اندیشه به گونهای که از پیروی بیچون و چرایی فرهنگ و ادبی جامعه خود سرباز زده است.
شعرهای شاملو تا دهه ۶۰ خورشیدی مملو از ویژگیهایی همچون نقد قدرت و تمجید از مبارزان است و پس از آن نیز این نگاه اما کمتر راه خود را تا آخرین شعرهای او طی میکند.
اگرچه شاملو شعرهای عاشقانه و هجران هم دارد اما وجه ایدئولوژیک شعرها چنان قدرتمند است که در دیگر انواع شعرهای او غلبه دارد.
درست به دلیل وجود چنین نگاهی در شعر شاملو است که وقتی در اواخر دهه ۵۰ خورشیدی دست به گزینش شعرهای خود میزند تا با صدایش تبدیل به نوار کند، آن نوار نام « کاشفان فروتن شوکران » میگیرد که هم نام و هم شعرهای انتخاب شده کاملا ایدئولوژیک است.
تاثیر احمد شاملو در شعر معاصر
شاملو در عرصههای شعر بیگمان تاثیرگذار بود که پیوسته زیستن را همواره شاعرانه میزیست و شعر را در خدمت والاترین ارزش های انسانی میگرفت. بنابراین با بینشی عمیق در چشم انداز معاصر به درستی و به زیبایی هرچه تمامتر درخشید.
او حضور و حافظه تاریخی نسلی بود که نزدیک به نیم سده در بسیاری از عرصههای فکری و ادبی بالیدند و اسطورههای انسانی را از تاریکخانه روزگار بیرون کشیدند و با نوآوریهای خود راز طلسم کوچک دوستی را گشودند.
شاملو شعر را ابزاری برای برپایی آزادی میداند در شعرهایش بیپرده سخن میگوید که باعث محو شدن ابهام هنری از اشعارش شده و جنبه شعاری به آن داده است.
عاشقانههای او در کنار شعرهای سیاسی و اجتماعیاش تصویر بیمانندی از دغدغههای انسان معاصر به نمایش میگذارد.
همچنین او توانست، اندیشهها و دانش خود را در قالب اشعارش ارائه دهد و بدون شک این مسئله برخاسته از تخیلات اجتماعی و رخدادهای زمانه اوست.
زندان بعد از کودتای ۲۸ مرداد
شاملو جوان یک بار دیگر بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی دستگیر و راهی زندان میشود.
به این ترتیب که مجموعه شعر «آهنها و احساس» توسط پلیس در چاپخانه سوزانده میشود و با یورش مأموران به خانهاش ترجمه «طلا در لجن» اثر زیگموند موریس و بخش عمده کتاب «پسران مردی که قلبش از سنگ بود» اثر مور یوکایی را ضبط میکنند.
اما شاملو متواری میشود که در نهایت پس از چند روز در چاپخانه اطلاعات او را دستگیر و او را به زندان موقت شهربانی و زندان قصر میبرند تا اینکه در نهایت در زمستان ۱۳۳۳ خورشیدی آزاد میشود.
احمد شاملو نخستین کسی که شعر بدون وزن را به تاریخ ادبیات قبولاند
اسماعیل نوری علاء میگوید: «شاملو نخستین کسی است که توانسته با وجود انصراف از وزن، کار خود را به عنوان شعر عرضه بدارد و آن را به تاریخ ادبیات ما بقبولاند. بدون شاملو، هیچکدام از شاعران آزادگوی ما، از محمد مقدم گرفته تا هوشنگ ایرانی و از سهراب سپهری دهه 30 گرفته تا بیژن جلالی، قدرت آن را نداشتند که کار خود را همچون شعر عرضه بدارند و پذیرفته شوند.»
شاملو و تأثیرپذیری از ادبیات غرب
تحولی که شاملو در شعر فارسی ایجاد کرد، محدود به کنار گذاشتن وزن و قافیه نیست. او همچون نیما اندیشه و هوای تازهای را وارد شعر معاصر فارسی کرد.
البته در یک قرن اخیر اندیشههای جدیدی که وارد ادبیات فارسی شدهاند، اغلب حاصل آشنایی نوآوران ادبیات با آثار ادبی غرب، تعمق در این آثار و به نوعی تأثیرپذیری از آنها بوده است.
محمدرضا شفیعی کدکنی میگوید: «احمد شاملو ، هم به دلیل جایگاه بلندی که در شعر معاصر فارسی دارد و هم به دلیل شجاعتی که در شکستن عرف و عادتهای کهنه از خود نشان داده است و از همه بیشتر به دلیل طول دوره شاعری و تغییرپذیریهای گوناگونش در حوزه سلیقه شعری و سیاسی، بهترین کسی است که هنرش تأثیرپذیری از شعر فرنگی را روشنتر از دیگران آینگی میکند.»
اگر شعر امروز فارسی میتواند در کنار شعرهای رایج در ادبیات معاصر جهان از حضور خود شرمگین نباشد، به برکت تأثیرپذیریهای خلاق نسل شاملو و شخص شاملو از شعر فرنگی است.
شاملو خود نسبت به چنین امری، با دو چشمانداز متفاوت همیشه برخورد داشت: از یک سوی میپذیرفت که تغییراتی که نمونههای شعرش در طول زندگی هنری نسبتا طولانی او پذیرفته است، حاصل همین تأثیرپذیری و آشنایی است و از سوی دیگر به هرجای شعرش که دست میگذاشتید و میگفتید اینجا یادآور مایاکوفسکی است و اینجا یادآور الوار یا آراگون یا لورکاست، سخت برآشفته میشد و انکار میکرد.
توجه ویژه شاملو به عشق
عشق واقعی زمانی شکل میگیرد که انسان آگاهانه قدم در راه شناسایی فرد دیگری برآید و این زبان است که عشق به او را تجربه میکند.بیان این مطلب بدین معنی نیست زنان و مردان به سراغ کسانی دیگر بروند تا این آگاهی شکل بگیرد.
احمد شاملو تا پایان عمرش با آیدا میماند و پرمفهومترین، عاشقانهترین و… شعرهایش را بعد از آشنایی با آیدا میسراید. میتوان با صراحت گفت آیدا تبلور آنیما شاملو بود که آگاهانه آن را شناخت و او را به بانوی روحش تبدیل کرد.
شاملو با آیدا به یک تجربه روحانی زنانگی که مردانگی او را کامل کرد دست یافت. شاملو جستوجوگری بود که ناخودآگاهانه دریافت که برای رسیدن به کمال باید در قلمرو زنانگی خود دست به کاوش بزند.
درون او به احساس شهودی دست پیدا کرده و فقط تلنگری باید میخورد که آن هم توسط آیدا به صدا آمد و اشعار شاملو بعد از آشنایی با آیدا و شناخت زنانگی درون خود به اوج شکوفایی رسید؛ اشعاری که با سالهای قبل از آیدا قابل مقایسه نیستند.
نقش آیدا در زندگی شاملو
شاملو در ۱۴ فروردین ۱۳۴۱ با آیدا سرکیسیان (ریتا آتانث سرکیسیان) آشنا میشود. این آشنایی تأثیر بسیاری بر زندگی او دارد و نقطهی عطفی در زندگی او محسوب میشود.
در این سالها شاملو در توقف کامل آفرینش هنری به سر میبرد و تحت تأثیر این آشنایی شعرهای مجموعهٔ آیدا: درخت و خنجر و خاطره! و آیدا در آینه را میسراید.
او درباره اثر آیدا در زندگی خود به مجله فردوسی گفت: «هر چه مینویسم برای اوست و به خاطر او… من با آیدا آن انسانی را که هرگز در زندگی خود پیدا نکردهبودم پیدا کردم.»
سرانجام زندگی احمد شاملو
شاملو سالهای آخر عمر خود را در بیماری گذراند و بیماری هم سخت آزارش میداد تا آنجا که با شدت گرفتن بیماری دیابت در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۶ خورشیدی در بیمارستان ایرانمهر پای راست او را از زانو قطع کردند.
وضع سلامت شاملو در سالهای دهه ۷۰ خورشیدی رو به نزول میرفت. چنانکه محمدعلی سپانلو می نویسد:
“یک ماه قبل از مرگش، که مثل مداد شکستهای در لیوان به صندلی تکیه داده بود، سرش به زیر افتاده در حالت نیمه خواب و انگار پای غایبش را جستجو میکرد.”
سرانجام وی در ۲ مرداد ۱۳۷۹ خورشیدی در خانه خود در فردیس کرج چشم از جهان فروبست و چنین بود که بامداد خسته جهان و درشتیهایش را برای همیشه ترک کرد تا نشان دهد که هرگز از مرگ نهراسیده است اگرچه دستانش از ابتذال شکنندهتر است.
آثار احمد شاملو را بشناسیم!
مجموعه شعرهای او عبارتند از: باغ آینه، آیدا در آینه، ققنوس در باران، مدایح بی صله، هوای تازه، از هوا و آینه ها، مرثیه های خاک، شکفتن در مه، لحظه ها و همیشه.
برگزیده اشعار او و دیگر آثارپژوهشی شاملوعبارتند از: دیوان حافظ، کوچه، دماغ، ابراهیم در آتش، ترانه های کوچک و غریب، شکفتن زرد، همچون کوچه ای بی انتها و…
از معروف ترین آثاری که احمد شاملو به زبان فارسی ترجمه کرده میتوان به آثار زیر اشاره کرد:
– کتاب صوتی شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت اگزوپری
– کتاب صوتی مرگ کسب و کار من است اثر روبر مرِل
– کتاب صوتی پابرهنه ها اثر زاهاریا استانکو
– کتاب صوتی خزه اثر هربر لوپریه
دانلود کتاب صوتی غریبانه با صدای احمد شاملو
کتاب صوتی غریبانه، مجموعه اشعار احمد شاملو شاعر نوگرای ایرانزمین است. احمد شاملو در کتاب صوتی غریبانه، دریای آرامی است که تسوج و تلاطمش را فقط در زمان سرایش شعر میتوان دید.
شما میتوانید این کتاب صوتی را از سایت یا اپلیکیشن نوار دریافت کنید.