25 نوامبر ؛ روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان
25 نوامبر، روز جهانی محو خشونت علیه زنان است. مجمع عمومی سازمان ملل در سال 1999 میلادی روز 25 نوامبر را به عنوان روز جهانی محو خشونت علیه زنان تعیین کرد.
در این مقاله با نوار همراه شوید تا در مورد خشونت علیه زنان به طور کامل بدانید!
علت نامگذاری روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان چیست؟
در روز 25 نوامبر سال ۱۹۶۰ سه خواهر اهل جمهوری دومینیکن، با نام خواهران میرابل، پس از ماه‌ها شکنجه، سرانجام توسط سازمان امنیت ارتش این کشور به قتل رسیدند. جرم این سه خواهر شرکت در فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم دیکتاتوری حاکم بر دومینیکن بود.
در سال 1981، در همایشی که در بوگوتا، پایتخت کلمبیا، با شرکت مدافعان حقوق زنان در آمریکای لاتین و منطقه کارائیب تشکیل شد.
هدف از این پیشنهاد آن بود که هم به تلاش و جسارت این خواهران ادای احترام شود و هم افکار عمومی بیش از پیش به سوی نهی خشونت علیه زنان سوق یابد. در سال 1999 نیز سازمان ملل مبارزه با خشونت علیه زنان را 25 نوامبر اعلام کرد و این تاریخ جهانی شد.
محورهای قطعنامه‌ی زنان، صلح و امنیت
محورهای قطعنامه‌ی مهم زنان، صلح و امنیت که در سال 2000 تصویب شد عبارت اند از:
- پیشگیری مناقشات و خصومت ها در درون و در میان کشورها
- تامین مشارکت زنان در حیات سیاسی و اجتماعی
- ممانعت از اعمال خشونت علیه آنها
خشونت علیه زنان چیست؟
خشونت علیه زنان اصطلاحی تخصصی است که برای توصیف کلی کارهای خشونت‌آمیز علیه زنان به کار می‌رود.
سازمان ملل متحد، هرگونه عمل خشونت‌آمیز بر پایه‌ی جنسیت که بتواند منجر به آسیب روانی، جنسی و فیزیکی شود را خشونت علیه زن می‌داند و آن را در سطح جهانی ممنوع اعلام کرده است.
از انواع خشونت‌های علیه زنان می‌توان به خشونت جنسی، خشونت جنسی غیر تماسی، خشونت کلامی، تجاوز، تن فروشی اجباری، بارداری اجباری، خرید و فروش زنان و دختران، اسیدپاشی در ملاعام،خشونت علیه زنان کارمند و مستخدمین زن، خشونت های ناشی از جنگ، خشونت در زندان و… اشاره کرد.
در برخی کشورهای بسیار فقیر نیز حتی بدیهی‌ترین حق یک زن به عنوان یک انسان در نظر گرفته نمی‌شود.
خشونت پنهان علیه زنان چیست؟
آثار خشونت فیزیکی، قابل مشاهده است اما در مقابل، خشونت‌هایی وجود دارد که آثار مخرب آنها به چشم نمی‌آید اما تحملشان بسیار دشوار است.
دروغ گفتن، حق مسئولیت به زن ندادن، به خواسته‌های زن بی‌توجه بودن، عدم تعهد، تعدد زوجات، انتقاد کردن به طور مداوم، جدا کردن زن از کودکانش، پرخاش کردن، وادار کردن زن به ترک خانه، تهمت زدن و…
یکی از مشخصات خشونت علیه زنان در جوامع مختلف، پنهان نگه داشتن اعمال خشونت و پرهیز زنان از واکنش فعال نسبت به آن است. در بسیاری از جوامع جهان سومی، زنان از ترس سنت‌های گذشته از بیان خشونتی که به آنها وارد می‌شود شکایتی ندارند و به راحتی حق آنها پایمال می‌شود.
طبق آمار کمتر از 35 درصد خشونت‌های خانگی به پلیس گزارش می‌شود.
در بسیاری از فرهنگ‌ها نه تنها خشونت خانگی تأیید می‌شود بلکه پنهان کاری زن از طرف جامعه مورد ستایش قرار می‌گیرد.
علت دیگر پنهان نگه‌داشتن خشونت خانگی این است که قانونی به نام خشونت خانگی وجود ندارد، نه قانونی برای تعیین مجازات و نه قانونی برای نحوه رسیدگی به جرم.
نهاد زنان سازمان ملل متحد می‌گوید پیشگیری از خشونت و پایان بخشیدن به آن به معنی مقابله با ریشه‌ی آن یعنی نابرابری جنسیتی است. هدف پنجم از اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰ نیز به برابری جنسیتی اشاره دارد و خشونت علیه زنان را به عنوان یکی از موانع دستیابی به این هدف برمی‌شمارد.
پیامدهای خشونت علیه زنان در جوامع
خشونت علیه زنان عواقب و پیامدهای جدی برای سلامتی و رفاه آنها به همراه دارد. وخیم‌ترین نتیجه و شکل آن «مرگ» است.
هر چند خشونت با طیف وسیعی از مشکلات سلامت جسمی، روانی، جنسی و باروری کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت برای قربانیان همراه است اما خشونت علیه زنان بر سلامت روح، روان و جسم فرزندان آنها نیز تاثیر می‌گذارد.
خشونت می‌تواند خطر مصرف سیگار، الکل و موادمخدر را افزایش دهد و موجب شیوع بیماری‌های روانی تا مرز خودکشی یا حتی خودکشی، بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، دیابت و سرطان، بیماری‌های عفونی مانند ایدز و مشکلات اجتماعی مانند جرم و خشونت بیشتر شود
پیامدها و عوارض جانبی روانی، جنسی و بهداشتی ناشی از خشونت علیه زنان در تمام مراحل زندگی آنها اثرگذاری خود را حفظ می‌کند و چه بسا زن به عنوان یک جنس شکست خورده از حق زیست طبیعی خود برای همیشه محروم بماند.
جلوه‌های خشونت علیه زنان در ادبیات
ادبيات داستاني يکي از پايگاه‌هايي است که در آن کليشه‌هاي جنسيتي بازتوليد می‌شود و همانند ساير عرصه هاي علمي، پيوسته چهره‌اي تکراري از زنان ترسيم می‌کند.
اين نابرابری‌ها در آثار برگزيده محمود دولت آبادی به چه شکل و در چه قالبي نمايش داده می‌شود. روش به کار رفته در اين پژوهش تحليل محتوا است.
به عنوان مثال، در داستان‌های هجرت سلیمان، باشبیرو، جای خالی سلوچ و کلیدر، خشونت نقشی اساسی دارد که با منشاهای متفاوت و در قالب‌های گوناگون (آشکار و پنهان) ظاهر می‌شود و زنان را مغلوب می‌سازد.
مصادیق خشونت علیه زنان در ادبیات داستانی بسته به موضوع اعمال آسیب در چهار نوع “جسمی-روانی” ،” جنسی-روانی” و ” روانی-اقتصادی” اتفاق می افتد.
مهم‌ترین دلیل استمرار خشونت علیه زنان در جامعه‌ی مورد نظر، سکوت و سازش، پذیرش خشونت و اعتراض نکردن زنان به آن است که به فراوانی در آثار داستانی دهه‌های 20 و 30 و حتی بعد از آن در ایران مشاهده می‌شود.
ادبیات در توصیف زنان
ابن عربی، به خوبی از زنان سخن می‌گوید و ابن رشد باورهای نادرست راجع به زنان را نکوهش می‌کند.
فردوسی در لابه‌لای ابیات شعرهایش اجازه می‌دهد تا همسر او را بشناسید. او طی ۳۰ بیت در ابتدای «بیژن و منیژه» از همسرش به عنوان زنی فرهیخته یاد می‌کند و کاملا برخلاف حکمت نظری رایج، به تفکر زنان بی‌اعتنا نیست.
دکتر هنگامه آشوری، استادیار زبان و ادبیات فارسی، با نگاهی به حکمت نظری و عملی ادبیات کهن، درباره خشونت علیه زنان، می‌گوید: «با نگاهی به جامعه ادبی کهن که قدرت در آن ساختاری هرمی دارد و در تمامی افت و خیزهای سیاسی و تاریخی‌اش تغییر چندانی نکرده است، می‌بینیم شاعرانی که متصل به دربار و قدرت بوده‌اند و حتی شعرایی مانند سنایی، عطار و مولوی که از منابع قدرت فاصله داشتند، از تاثیر ساختار آن در امان نماندند، همه بر اساس این الگو قلم زدند، برخی تندروتر و برخی با تعادل جویی خردمندانه!»
همواره زنان فرعی و تحت امر مردان بوده‌اند و قلم همیشه به دست مردان بوده‌است. شمار زنان سخنور ناچیز بوده و دانش و به ویژه عرضه آن در ملأ عام توسط زنان، خطرناک تلقی می‌شده است.
در حیطه شعر، نام ۴۰۰ زن شاعر در تذکره‌ها باقی مانده است که از برخی از آنها فقط یک بیت شعر در دست است.
برخی زنان شاعر تخلص‌هایی داشتند که برای گریز از بدنامی، به وسیله آنها بر پاکدامنی خود تأکید می‌کردند، مانند نهانی، مخفی، عفت، عصمت و مستوره.
اولین مجموعه منتشر شده از یک زن که او اسم خود را بر آن نوشت، متعلق به پروین اعتصامی بوده است.
حقوق زنان در ادبیات فارسی
در جای جای ادبیات و فرهنگ ایرانی از ابتدای داستان‌نویسی، شعرسرایی و حتی تذکر‌ه‌نویسی این زنان بودند که از معمولی‌ترین حقوق یک انسان محروم مانده و در لایه‌های زیرین ادبیات دفن شده‌اند در حالیکه بسیاری از آثار ارزشمند جهان از زنان سرچشمه گرفته است.
از این دست هنرمندان می‌توان به فروغ فرخزاد در شعر، قمرالملوک وزیری در آواز و شمار بسیاری نام برد.
در ادامه شما را با دو کتاب صوتی مهم در زمینه‌ی توصیف دنیای زنان آشنا می‌کنیم.
1-کتاب صوتی شوهر آهو خانم ؛ واقعیّت اسف‌بار زندگی زنان در لایه‌های پایینی جامعه
کتاب صوتی شوهر آهو خانم اثری زیبا و تاثیرگذار از علی‌محمد افغانی است. این کتاب در دهه‌ی 1330 نوشته شده و در کنار مفاهیم اجتماعی دورانش، نگاهی ویژه به خشونت علیه زن در جامعه‌ی ایرانی و حتی سازش افراطی و روانی در این جامعه پرداخته دارد.
این کتاب بسیار جذاب، در عین اینکه تماما دارای ضرب‌المثل و کنایات زیبا در ادبیات فارسی است اما لایه‌های قابل لمسی از خشونت و ظلم آشکار علیه زن را توصیف می‌کند که در دهه‌ی 30 به شکلی نمایان رخ نموده است.
2-کتاب صوتی جامعه شناسی زنان ؛ تاثیر فمنیست ها در جامعه شناسی
کتاب صوتی جامعه‌شناسی زنان، اثر دو نویسنده‌ی بزرگ «پاملا آبوت» و «کلر والاس» است که برای اولین بار در سال 1991 به چاپ رسید.
به اعتقاد اين دو نويسنده، جامعه‌شناسی نيز مانند علوم ديگر جانب‌دار است و در نظريه‌ها و پژوهش‌های خود همواره زنان را ناديده گرفته است. بنابراین این کتاب، با نگرشی فمینیستی نوشته شده و جامعه‌شناسی را از دیدگاه زنان بررسی و تحلیل کرده است.
نویسندگان این کتاب کوشیده‌اند تا تاثیری را که فمینیست‌ها بر جامعه‌شناسی گذاشته و می‌گذارند را به خوبی توضیح دهند و به خواننده برای درک جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، کمک کنند.